सुरेल पद्मजा

‘मराठी विश्व’ने ह्या वर्षीच्या गणेशोत्सवात ’पद्मश्री’ पद्मजा फेणाणी-जोगळेकर ह्यांचा सुरेल कार्यक्रम आयोजित केला होता. जवळपास हजार-बाराशे लोकांनी ह्या संगीतोत्सवाचा आनंद घेतला.
हा कार्यक्रम म्हणजे नुसते सुरेल गाणंच नाही तर उत्कृष्ठ ‘सादरीकरण’ (performance) कसे असावे ह्याचा वस्तुपाठच होता. एकाहून एक सरस गाणी सादर करताना पद्मजाताईंचं पं. जसराजजी आणि पं.
हृदयनाथ मंगेशकर ह्या दिग्गजांकडचं शिक्षण आणि अथक रियाझ ठायी-ठायी दिसत होतं. ’केंव्हातरी पहाटे…’ ह्या अप्रतिम गाण्यातील ’उरले उरात काही, आवाज चांदण्याचे’ ही ओळ! ’आवाज’ हा शब्द दोन वेगवेगळ्या पद्धतीनं गाऊन त्यातला फरक त्यांनी इतका छान दाखवला की नकळत उद़्गार निघाले, “क्या बात है!”. पद्मजाताई ह्या किती ’विचारी’ गायिका आहेत ह्याची ती एक छोटीशी झलक होती.
पद्मजाताईंचा सुरेल आवाज ह्याशिवाय त्यांच्या सादरीकरणाची दोन मोठी वैशिष्ट्ये होती. पहिले म्हणजे त्या श्रोत्यांनाही आपल्याबरोबर नेत होत्या. संत ज्ञानेश्वरांच्या रचना सादर करताना ’घनु वाजे….’ मधील ’घनु’ हा शब्द पाण्याने भरलेल्या कुंभातून आल्यासारखा गाताना त्यांनी समजावून सांगीतले की ह्याला शास्त्रीय संगीताच्या भाषेत ’कुंभक’ म्हणतात तर ’रुणुझुणु, रुणुझुणु रे भ्रमरा..’चा खूप सुंदर अर्थही सांगीतला. लोकप्रिय गाणी सादर करताना सगळ्यांनी त्यांच्याबरोबर गाण्याचा आग्रह करताना गाण्यांच्या मधेच त्या गोड आवाजात म्हणायच्या, “गाणार?” त्याहून मोठे वैशिष्ट्यं म्हणजे त्या आपल्या साथीदारांनाही मनापासून दाद द्यायच्या. व्हायोलीनची साथ करणाऱ्या श्री. महेश खानोलकर ह्या गुणी वादकांना त्यांनी दोन गाणी व्हायोलीनवर वाजवण्याचा आग्रह केला. व्हायोलीनवर सादर झालेल्या ’भेटी लागे जीवा…’ आणि ’गोरी गोरी पान, फुलासारखी छान’ ह्या गाण्यांनंतर रसिकांनी अक्षरश: टाळ्या-शिट्यांचा पाऊस पाडून महेशजींना डोक्यावर घेतलं.
पद्मजाताईंचं श्रध्दास्थान लतादीदींची खेळकर नक्कल किंवा तबलासाथ करणारे श्री. पटवर्धन ह्यांच्याबद्दल ’ते हाय कोर्टात वकील म्हणून थापा मारतात आणि इथे तबल्यावर ’थाप’ मारतात’ असं नर्मविनोदी कौतुक असो, पद्मजाताईंनी श्रोत्यांशी सुरेख संवाद साधला.
’दिवे लागले रे दिवे लागले..’ हे अप्रतिम ऊषा:सूक्तं असो किंवा ’तेरे सूर और मेरे गीत’ हे हिंदी चित्रपटगीत, रसिकांच्या लक्षात राहील पद्मजाताईंचा सुरेल आवाज, तबल्याचा दमदार ठेका, सुरांची मैत्रीण संवादिनी (हार्मोनियम) आणि ’कंठसंगीताच्या (human vocal cords) सर्वांत जवळ पोहोचणारं वाद्य’ ही सार्थ कीर्ती मिळालेलं व्हायोलीन.