चित्रकलेचा दोर

’चित्रकलेचा दोर मी कधीच कापून टाकला आहे’ – कै. पु.ल.देशपांडे.

’मिळवलेले ज्ञान कधी वाया जात नाही’ – एक सुविचार !

ही दोन वाक्यं एकत्र लिहिण्याचं कारण म्हणजे आमचे चिरंजीव ! वय वर्षं जेमतेम पाच, त्यामुळे बालहट्टापुढे कधी कधी शरणागती पत्करावी लागते.

(“ए ! कोण आहे रे तिकडे? स्त्रीहट्टापुढेही शरणागती पत्करावी लागते असं हळूच कोण म्हणतोय?”)

तर, झालं असं की आदित्यने अगदी लाडात येऊन, चेहऱ्यावर लहान मुलांचे टिपीकल निरागस टाइप्स वगैरे भाव आणत विचारलं, “बाबा, मला तू शिवाजीचं हे चित्रं काढून देशील का?” आता मला काय माहिती की त्याने आधी त्याच्या आईलाही हाच प्रश्न विचारलाय आणि तिने,”बाबाला सांग” म्हणून परस्पर मला लटकवलंय ते ! आदित्यने जे चित्रं दाखवलं होतं ते एका सीडीच्या कव्हरचं होतं आणि शिवाजी महाराजांचा चेहरा निदान काढणेबल वाटत होता.

आता खरंतर मी चित्रकलेची एलिमेंटरी परीक्षा अडखळलेला माणूस ! पण त्याचं मन मोडायला नको म्हणून ’हो’ म्हणालो. आदित्यला माहिती नव्हतं की त्याने नक्की कोणाला “चित्र काढतोस का?” म्हणून विचारलं आहे आणि मला माहिती नव्हतं की आपण नक्की कशात पाय टाकतोय !

तरी थोडावेळ जरा टाळाटाळ करून पाहिली पण अशावेळी लहान मुलांची चिकाटी दसपटीने वाढते ! शेवटी एकदाचं आम्हाला शाळेत चित्रकला शिकवणाऱ्या खाडिलकरबाईंचं नाव घेतलं आणि कागदावर पेन्सिल टेकवली. व्होह ! शाळा सुटल्यानंतर इतक्या वर्षांनी पहिल्यांदा चित्र काढायला घेतलं होतं.

मगाशी म्हणाल्याप्रमाणे मी आधीच चित्रकलेचा औरंगजेब आणि त्यात चेहरे-बिहरे काढण्यात शाहिस्तेखान ! त्यातल्यात्यात ते ’स्टिल लाईफ’ नावाचं प्रकरण, म्हणजे भांडी-कुंडी, घमेली, त्यात ठेवलेली फळं, असं काहीतरी काढायला जमायचं – अगदी त्यावर पडणाऱ्या प्रकाशानी येणारी थोडी चकाकी दाखवणं आणि ’भांडी खोलगट आहेत’ हे दाखवणंही जमायचं ॥ पण ते मेमरी ड्रॉईंग आलं की आधी डोकं आणि मग हात चालणं बंद व्हायचं। एकवेळ कसातरी माणूस काढता यायचा पण त्याचे हात आणि पाय ? ते कसे काढायचे? पाय तर कायम चार्ली चॅप्लिनच्या पोझमधे असायचे ! हे कमी होतं म्हणून की काय पण त्या चित्रकलेच्या परीक्षेत ’गावातली जत्रा’ किंवा ’शहरातली बाग आणि खेळणारी मुलं’ वगैरे असले वस्त्रहरण करणारे विषय यायचे ! इथे च्यायला एक माणूस काढताना फेफे उडतेय आणि तुम्ही जत्रा कसली काढायला सांगताय !

हं तर, आदित्यचा शिवाजी ! त्याच्याबद्दल सांगत होतो नाही का?

त्या सीडीवरच्या चित्राकडे बघत शिवाजी काढायला सुरूवात केली. बरेचदा आपलं काय होतं की कुठल्याही गोष्टीची सुरूवात सापडत नाही. एकदा वाटायचं महारांजांच्या मंदिलापासून चित्र काढायला सुरू करावं, मग वाटायचं ’त्यापेक्षा दाढीपासून सुरूवात करू’ ! मग शेवटी हो-ना करत करता, महाराजांच्या दाढीसारखंच त्यांचं दुसरं एक लक्षणीय फीचर आठवलं ते म्हणजे त्यांचं नाक. तर मग नाकापासून सुरूवात केली. त्यातल्या त्यात एक बरं होतं की शिवाजी महाराजांचा चेहरा साईड प्रोफाईल असल्याने नाक पूर्ण काढायचं नव्हतं, मराठीतला ’८’ हा आकडा उलटा काढून चालणार होतं!

मग एकदा नाक हा रेफरन्स पॉइंट मिळाल्यावर त्या अंदाजाने बाकीचा चेहरा कागदावर उमटायला लागला. सीडीवरचं चित्रं बघत बघत काढायचं होतं त्यामुळे ’आठवणीतले शिवाजी महाराज’ काढायचा त्रास नव्हता ! असं करत करत एकदाचा महाराजांचा चेहरा पूर्ण झाला, अगदी डोक्यावरचा मंदिल आणि त्याच्या झिरमिळ्यांसहीत ! हुश्श !! एकंदर चित्रं कसं जमलं होतं त्यापेक्षा आदित्यला झालेला आनंदच बघण्यासारखा होता ! तो लगेच ते चित्रं हातात घेऊन, आनंदाने अगदी ’य्ये ! मम्मा चित्रं बघ हे ’ वगैरे करत दीपाकडे गेला. ही लहान मुलं किती छोट्या छोट्या गोष्टींनी खूष होतात ना !

पण “मला माहिती नव्हतं की आपण नक्की कशात पाय टाकतोय” असं मगाशी म्हणालो ते उगीच नाही !

चिरंजीव दुसऱ्या दिवशी अजून एका सीडीचं कव्हर घेऊन आले.
आता ’अफझल खान वध’ हे चित्र काढून हवं होतं !!

मग काय ! पुन्हा एकदा कागद, पेन्सिल, खोडरबर (अमेरिकन भाषेप्रमाणे ’इरेजर’ म्हणायचं....’रबर’ म्हणायची सोय नाही !) सगळं गोळा केलं. पुन्हा एकदा खाडिलकरबाईंचा धावा केला आणि अफझलखानाचा वध करायला घेतला ! तुम्ही आजकाल कुठलीही नोकरीसाठीची जाहिरात बघा, ’अटेन्शन टू डिटेल्स’ ही ओळ नक्की सापडेल. आमच्या चित्राच्या बाबतीत आदित्यची ’अटेन्शन टू डिटेल्स’ ही नजर एकदम तेज असते. ’अरे बाबा ! तू शिवाजीच्या गळ्यातली माळ मोठी काढलीस” किंवा “खांद्यावरचं डिझाईन नाही काढलंस” वगैरे अशा सगळ्या भानगडींसकट त्याला चित्रं काढून हवं असतं !

पहिल्या चित्रात शिवाजी महाराजांचं नाक हा रेफरन्स पॉईंट मिळाल्यापासून आमचं प्रत्येक चित्रं नाकापासूनच सुरू होतं ! अफझल खान वधाचं चित्रं काढून होतं ना होतंय तर आदित्य म्हणाला ते “बाजूला जे लिहिलंय ते तूही लिही हां” ! मग तिथेच बाजूला एक षटकोन काढून त्यात ’पराक्रामी सुर्याचा जन्म’ हे शब्दही लिहून देणं आलं !

त्या दिवसापासून आजकाल जवळपास रोजच खाडिलकरबाईंचा धावा करतोय ! कारण जवळपास रोज एक शिवाजी काढावा लागतोय ! आधी नुसता शिवाजीचा चेहरा, दुसऱ्या दिवशी अफझल खान वध, तिसऱ्या दिवशी सिंहासनावर बसलेले शिवाजी महाराज, चौथ्या दिवशी पुण्यातला कोथरूडचा शिवाजी पुतळा… म्हणजे अश्वारूढ महाराज, हातातल्या तलवारीसकट ! त्यामुळे आता सीडीच्या कव्हरवरून सीमोल्लंघन करून आम्ही गुगल इमेजेसपर्यंत पोचलो आहोत. आपलं लॅपटॉपवर त्याला गुगल इमेजेसमधले शिवाजी दाखवायचे आणि मग जणू बाळराजे फर्मान सोडतात, “आज ये चित्र बनाओ !” चित्रांचा अवघडपणा वाढतच चाललाय ! कालच संध्याकाळी तानाजी मालुसरे आणि उदेभान राठोड हे दोघं एकमेकांशी लढतानाचं चित्र काढलंय ! (आदित्य उदेभानचा उच्चार ’उभेभान’ असा करतोय !) चित्रांच्या अवघडपणाचा आलेख वरच्या दिशेने जातच राहिला तर एक ना एक दिवस पावनखिंड किंवा पुरंदरची लढाई नक्की काढायला लागणार आहे ! मग आहेच मजा… चार्ली चॅप्लिनचे पाय लावून सगळे मावळे आणि मुघल लढाई करत असतील !

तर साहिबान, कदरदान ! पेश-ए-खिदमत आहे – त्या दिवशी पहिल्यांदा काढलेला शिवाजी महाराजांचा चेहरा आणि मग केलेला अफझल खानाचा वध ! खरंतर मी(ही) चित्रकलेचा दोर कधीच कापला होता पण सध्यातरी बालहट्टापुढे त्या दोराला गाठी मारून घेतल्या आहेत !